عرق کردن یا تعریق چیست؟

عرق کردن فرآیند ساخت مایعی است که توسط غدد عرق در پوست پستانداران ترشح می شود. دو نوع غده عرق در بدن انسان وجود دارد: غدد اصلی ترشح عرق یا ژف تراو ( eccrine ) و غدد زیر پوستی ترشح عرق ( apocrine ). غدد اصلی در سراسر بدن توزیع شده است.

تعریق یک فرایند طبیعی و نرمال است که توسط سیستم عصبی سمپاتیک در بدن انسان کنترل می شود. غدد عرق استوانه های پیچ و تاب خورده طویلی هستند که در پوست یافت می شوند.سلول های عصبی کنترل کننده غدد عرق توسط محرک های گوناگونی تنظیم می شوند همچون: پیام از سوی مراکز مغزی حرارات مبنی بر دمای بیش از حد بدن، هورمون ها، احساسات و فعالیت بدنی یا ورزش.

همه به این فرآیند بدنی نیاز دارند تا با رفع کردن مسمومیت مواد جامد محلول و برگرداندن سدیم به خون به طور طبیعی بدن را خنک کند یا از گرمای اضافی حاصل از فعالیت زیاد ماهیچه ها خلاص شوند. در بدن انسان بیش از چهار میلیون غده عرق وجود دارد. غدد عرق در تمام بدن بجز لب ها پراکنده شده اند.

بوی عرق

زمانی عرق تولید بو می کند که با باکتری های سطح پوست ترکیب می شود و در واقع این باکتری ها هستند که سبب بوی حاصل از عرق می شوند. داروهایی که برای دیگر بیماری ها استفاده می شوند یا رژیم های غذایی هم می توانند روی رایحه عرق تاثیر گذار باشند. بعضی شرایط پزشکی مثل از کار افتادن کلیه و کتواسیدوز دیابتی نیز می توانند بوی عرق را دسخوش تغییر کنند.

نواحی تعریق

زیر بغل ها، مقعد، آلات تناسلی بیشتر حاوی غدد عرق آپوکرین هستند که عرق تولید شده توسط ان ها حاوی پروتئین و کربوهیدرات است که علت رنگ زرد زیر بغل را توجیه می کند.

غدد عرق آپوکرین توسط آدرنالین تحریک می شود و بنابراین وقتی شروع به فعالیت می کنید این ها معمولا نواحی هستند که تعریق را شروع می کنند زیرا بدن برای کارها و فعالیت های شدید نیاز به ادرنالین دارد.در عصر ماموت ها از بوی عرق به عنوان دفاعی در برابر شکارچی هم استفاده می شده است.

آسیایی ها ( اغلب آسیای شرقی )  تعداد کمتری غدد تعریقی آپوکرین دارند و به همین علت دانشمندان معتقدند آن ها مستعد بوی تعریق کمتری هستند.

کف دست ها، پا ها، پیشانی نواحی ای هستند که غدد عرق اصلی یا اکرین بیشتر در آن ها رایج است. غدد اکرین حدود دو و نیم میلیون غده در سراسر بدن وجود دارند و مستقیما به سطح پوست راه دارند. ترشحات این غده بی بو است. این غدد نقش اصلی در کاهش دمای بدن بوسیله تبخیر عرق را دارند.

این غدد توسط هیپوتالاموس کنترل می شوند و به صورت ثانویه توسط محرک های احساسی مثل استرس که باعث بالا رفتن دمای بدن می شود، فعال می شوند.تعجبی ندارد در روزهای پر از استرس کاری، گیر کردن در ترافیک، عصبانیت و نگرانی شاهد تعریق در این نواحی بدن خود باشید.

صورت و فرق سر

غدد میکروسکوپی حاوی چربی در پوست شما وجود دارند که یک مایع چرب بدون بو تولید می کنند که ضد آب است و مو یا پوست شما را نرم و روغنی می کند. امروزه حجم کمتری از چربی حاصل این فعالیت ها مشاهده می شود زیرا نقش مهم و ضروری در زندگی انسان امروزی ندارد.

چرا بعضی ها عرق می کنند ولی بعضی ها عرق نمی کنند؟

هرکسی تحت شرایط خاص و به صورت متفاوتی عرق می کند. اگر شما یک شخص سالم هستید که به شدت فعالیت دارید ولی عرق نمی کنید پس بدن شما کم آب است. به اندازه کافی آب بنوشید و پس از یک ورزش بیست تا سی دقیقه ای شاهد تعریق عادی خواهید بود.

صرف نظر از نواحی تعریق به یاد داشته باشید عرق کردن به شدت برای بدن مفید است.اگر به خوبی آب بنوشید پس از یک هفته ورزش مشاهده خواهید کرد که عرق شما تغییر می کند و از یک مایع چرب و نمکی به یک مایع ابکی و تمیز تغییر پیدا می کند.

جذابیت جنسی تعریق!

اگر شما جذب بوی یک شخص شدید فقط به خاطر عطر گران قیمت او نیست بلکه می تواند به خاطر عرق او باشد. علاوه بر اینکه تعریق برای خنک کردن بدن است بسیاری حیوانات و جانوران از آن بعنوان فرومون بهره می گیرند. فرومون سبب تحریک جنسی، جلب توجه، نشانه گذاری و حتی پرخاشگری استفاده می شود.

تعریق زیاد

در بعضی افراد مکانیسم خنک کردن بدن به تنهایی بیش از اندازه فعال است که ممکن است این افراد چهار یا پنج برابر بیشتر از افراد معمولی عرق کنند.میلیونها نفر از این شرایط رنج می برند اما بیش از نیمی از ان ها هرگز تحت مداوا قرار نمی گیرند که ناشی از خجالت یا ناآگاهی است.

تعریق زیاد یا هایپرهیدروزیس شرایطی است که یک فرد به حالت ناهنجاری دچار تعریق می شود و این تعریق  بسیار بیش تر از مقداری که فرد برای تعدیل دمای بدن نیاز دارد.

در حالی که تعریق زیاد بیشتر روی زیربغل، پاها و دست ها اثر می گذارد ولی ممکن است یک شخص این شرایط را در کل بدنش داشته باشد.صورت دیگر ناحیه رایج برای تعریق است که مشکل ساز می شود.

تعریق باعث ناراحتی و در شرایطی موجب شرم و غیر قابل تحمل شدن اوضاع می شود و بیمار هم آسیب های بدنی و هم روانی را متحمل می شود.درست است که حیاتی نیست ولی روی کیفیت زندگی یک فرد تاثیر می گذارد.

انواع تعریق زیاد از حد

تعریق زیاد می تواند موضعی یا عمومی باشد. زمانی که تعریق زیاد موضعی یا محدود به نواحی خاصی مثل دست و پاها و زیر بغل باشد از آن تحت عنوان تعریق اولیه یا کانونی یاد می شود. تعریق زیادی که در سراسر بدن منتشر باشد تحت عنوان تعریق عمومی یا ثانویه یاد می شود.

تعریق اولیه ممکن است به وسیله منطقه ای که تحت تاثیر قرار گرفته است تقسیم بندی شود.مثلا تعریق زیاد پالموپلانتر که فقط دست و پا را درگیر می کند یا تعریق زیاد چشایی که سبب تعریق زیاد در صورت و در قفسه سینه چند دقیقه بعد از صرف غذا مشاهده می شود.

تعریق زیاد را هم چنین می توان به صورت ذاتی و ژنتیکی یا اکتسابی هم طبقه بندی کرد.تعریق اولیه به طور معمول وابسته به ژنتیک است و آن را می توان در دوره بلوغ و حتی پیش از آن شاهد بود.تعریق ثانویه اما اغلب تحت تاثیر عوامل محیطی در هر نقطه از زندگی ممکن است ظاهر شوند.ممکن است از یک مشکل تیروئید سرچشمه گرفته باشد یا دیابت، تومورها، یائسگی، دارو های خاص، نقرس یا مسمومیت جیوه نشات بگیرد.

تعریق زیاد را هم چنین می توان به صورت ذاتی و ژنتیکی یا اکتسابی هم طبقه بندی کرد.تعریق اولیه به طور معمول وابسته به ژنتیک است و آن را می توان در دوره بلوغ و حتی پیش از آن شاهد بود.تعریق ثانویه اما اغلب تحت تاثیر عوامل محیطی در هر نقطه از زندگی ممکن است ظاهر شوند.ممکن است از یک مشکل تیروئید سرچشمه گرفته باشد یا دیابت، تومورها، یائسگی، دارو های خاص، نقرس یا مسمومیت جیوه نشات بگیرد.

علت تعریق زیاد اولیه

علت تعریق زیاد اولیه نامشخص است اما بعضی پزشکان ادعا می کنند که به سبب فعالیت بیش از حد اعصاب سمپاتیک رخ می دهد. اضطراب یا اشتیاق می تواند زمینه ساز بسیاری از ناهنجاری ها شوند.بعضی بیماران شکایت می کنند که به سبب تعریق زیاد به آن ها اضطراب دست می دهد و همین اضطراب سبب تعریق بیشتر در آن ها می شود. از بقیه فاکتورهایی که می توانند نقش داشته باشند مانند غذا،نوشیدنی ها، نیکوتین، کافئین و بوها را می توان نام برد.

• معمولا بیماران با تعریق زیاد اولیه گروه پالموپلانتر( دست و پا) با موارد زیر به پزشک مراجعه می کنند:سندرم بلب خال آبی – تومور گلوموس – سندروم پوئمز – سندروم پای سوخته – پای سرمازده – درد و سوزش سطحی – ضخیم شدن پوست با ایجاد چینهای زیاد در آن همراه با ایجاد زوائد استخوانی اطراف استخوان – پره تیبیال میکزادما
• معمولا بیماران با تعریق زیاد اولیه چشایی با موارد زیر به پزشک مراجعه میکنند:التهاب مغزی – حباب نخاعی – دیابت عصبی – زونا – ورم مفاصل – عرق وابسته به غدد اشکی در سندروم ریدر – تعریق زیاد احساسی

علت تعریق زیاد ثانویه

تعریق زیاد ثانویه یا عمومی علل گوناگونی دارد. از جمله انواع مختلفی از سرطان، اختلال سیستم اندوکرین، عفونت ها و دارو ها.بارداری، اعتیاد به الکل، موادمخدر و سیگار، بیمای پارکینسون، ورم مفاصل و آسم می توانند از دیگر عوامل این اتفاق باشند.

• سرطان: انواع گوناگونی از سرطان ها می توانند در فعال کردن تعریق زیادد ثانویه دخیل باشند مثل سرطان لمف، غده فئوکروموسیتوما، سندروم کارکینوئید و تومور های مرتبط به قفسه سینه.
• اختلال سیستم اندوکرین(درون ریز) :شرایط خاص درون ریزی ممکن است سبب تعریق زیاد ثانویه شوند. مثل دیابت مخصوصا وقتی قند خون پایین است(هیپوگلیسمی)، آکرومگالی یا رشد غیر طبیعی، پرکاری هیپوفیز و انواع مختلفی از بیماری های تیروئید.تعریق می تواند از عوارض طبیعی دوران بلوغ هم باشد.
• بیماری های عفونی: سل یک بیماری عفونی است که باعث تعریق زیاد به ویژه در خواب می گردد.هم چنین عفونت های باکتریایی در قالب، عفونت استخوان و آبسه نیز باعث تعریق می شوند. تعریق زیاد در عفونت های مختلفی ممکن است رخ دهد که معمولا با تب یا لرز همراه است.بیشتر عفونت ها می توانند سبب تعریق زیاد شوند و در عفونت های خطرناکی مثل مالاریا و توبرکلوزیس بسیار رایج است.بعلاوه پنوموتوراکس یا هواجنبی که ریه ها را درگیر می کند می تواند سبب تعریق زیاد با ورم در ناحیه سینه شود.
• یائسگی با گرگرفتگی در خانم ها می تواند یکی از علت شایع تعریق زیاد ثانویه باشد.
• بیماری های مغز و اعصاب:بیماری هایی مثل دیس رفلکسی اعصاب خودکار، سیرینگومیلی(بروز کیست در مایع نخاعی)، سکته مغزی و اسیب های دیگر نیز ممکن است سبب تعریق زیادی باشند.
• داروهایی مثل کافئین، مورفین، الکل، داروهای ضد افسردگی و بعضی داروهای ضد روان پریشی خاص ممکن است سبب تعریق زیاد شوند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره به کلینیک پوست و مو دکتر مسعود جعفری مراجعه کنید.